Sống Đẹp

Mỗi loại sinh vật có một cách sinh hoạt : thảo mộc có cách sinh hoạt của thảo mộc, cầm thú có cách sinh hoạt của cầm thú, loài người cũng vậy. Cách sinh hoạt phải hợp với bản chất của mỗi loại. Mà bản chất của con người không phái là cầm thú, cũng không phải là thánh thần. Đành rằng trong lịch trình tiến hóa thời nào loài người cũng muốn vươn lên cao hơn, muốn chế ngự được lòng mình, chế ngự được thiên nhiên, muốn mọc cánh để bay lên mà kết bạn với thiên thần, như Tôn Ngộ Không trong truyện Tây Du kí ; nhưng còn một thế xác sớm muộn gì cũng bị húy diệt, còn những nhu cầu vật chất như ăn uống, tình dục… thì con người không thế nào là Thánh được và nhất định phái có ít nhiều khuyết điếm, nhu nhược, mâu thuẫn… Nhận chân được điều đó – người không phái là cầm thú cũng không phái là thần thánh – thì mới có thể tìm một lối sống, dựng nên những học thuyết thích hợp với con người được ; như vậy mới là hợp tình hợp lí, nghĩa là hợp với tâm tình con người và hợp với luật lệ thiên nhiên, chứ không phải hợp với những phép diễn dịch, qui nạp… của các luận lí gia. Vì “lòng người vẫn có những lí lẽ mà lí trí không sao hiểu nổi”. Bốn chữ hợp tình, hợp lí” tóm tắt được tất cả triết lí của họ Lâm. Bất kỳ cái gì, dù cao đẹp tới mấy, dù đúng phép luận lí tới mấy mà không hợp tình hợp lí thì cũng là xấu.

Làm việc vốn là một hành động tôn nghiêm, nhưng nếu cặm cụi làm việc mà quên ăn quên ngủ, hóa quạu quọ, khắc nghiệt với người khác thì là quên mình, quên người, là không hợp tình, hợp lí, là xấu.

Đề cao một lí tướng để kiến thiết quốc gia, mưu hạnh phúc cho đồng bào là một hành động rất cao đẹp, nhưng nếu vì mục đích đó mà gây ra những cuộc tàn sát như Hitler đối với dân tộc Do Thái thì lại là không hợp tình hợp lí, là xấu.